استریلیزاسیون در بیمارستان
استریل کردن ابزار و لوازم جراحی و مراقبتی بیمار در بیمارستان بدون شک از اهمیت بسزائی بر خوردار است. استریل کردن به معنی از بین بردن تمام موجودات زنده است و عملی اجتناب ناپذیز جهت انجام اعمال جراحی و اقدامات تشخیصی و درمانی تهاجمی در شرایطی کاملا” بهداشتی و عاری از میکروب است.
در آموزش تکنیک های آسپتیک تاکید می شود که لوازم یا استریل است یا آن_استریل. این بدان معناست که استریلیزاسیون امری مطلق است یعنی وسیله ای تقریبا” استریل در حیطه استریلیزاسیون مفهومی ندارد.
تقریبا در تمام بیمارستانها قسمتی جهت استیل کردن وسایل و تجهیزات پزشکی در نظر گرفته شده اند. این بخش از بیمارستان تحت عنوان واحد استریلیزاسیون مرکزی یا CSR و یا CSSD شناخته می شود. این واحد را اگر نتوان قلب بیمارستان نامید بی شک می توان آنرا به عنوان شاهرگ حیاتی کلیه فعالیتهای و خدمات بیمارستان در نظر گرفت. عملکرد نادرست این بخش فعالیت اتاق عمل را ناکام خواهد نمود. CSSD یا مرکز استریل مکانی است که کلیه وسایل مورد لزوم بخشها و اتاق عمل بیمارستان در آنجا ضدعفونی، استریل و انبار می گردند.
خصوصیات فیزیکی واحد CSSD
ـ بهترین مکان برای قرارگیری بخش CSSD در نزدیکی اتاق عمل است تا در هنگام حمل وسایل برای استریل نمودن مشکلاتی مانند هدر رفتن وقت و انرژی و ایجاد خسارت به دستگاهها و وسایل پیش نیامده و وسیله مورد نظر به موقع به اتاق عمل تحویل داده شود.
ـ لازم است انبار اقلام کثیف و استریل نشده کاملا” از هم مجزا و مشخص باشند . برای اینکار استفاده از تابلو و برچسب الزامی است .
ـ قسمت تمیز و کثیف بخش استریل باید کاملا” از هم مجزا باشند و رفت و آمد به آنها کاملا” کنترل شده باشد .
ـ درب ورودی بخش CSSD باید به اندازه ای بزرگ باشد (حدودا” 20/2 متر) تا عبور و خروج ترالی و برانکارد به راحتی امکان پذیر باشد .
ـ به منظور حفظ حریم قسمت استریل باید در محدوده ورود به CSSD، مقررات عبور از خط قرمز کاملا” مشخص و با نصب تابلو رعایت آن الزامی شده و هشدارهای لازم ارائه شود .
ـ در ورودی بخش CSSD باید مکانی به عنوان رختکن جهت تعویض کفش و پوشیدن گان در نظر گرفته شود. این مکان نیز باید با توجه به حجم فعالیت CSSD فضای لازم را در برگیرد و مکان قرارگیری کفش و دمپایی (تمیز / کثیف) در آن تعبیه گردد.
ـ در مرکز استریل باید یک درب جهت ورود و خروج کارکنان در نظر گرفته شود و تردد افراد متفرقه محدود و کاملا” کنترل شود. تحویل و یا تعویض وسایل نیز از طریق پنجره ای که به این کار اختصاص یافته است انجام پذیرد.
ـ قسمت نگهداری وسایل استریل باید از محوطه CSSD جدا باشد و این جداسازی باید حتما” از درب تحویل وسایل استریل جلوتر باشد.
ـ سیستم تهویه CSSD بسیار اهمیت داشته و باید به خوبی کار کند. دما در بخش مذکور بدلیل کارکرد دستگاههای اتوکلاو عموما” بالاست . بنابراین باید با استفاده از تهویه مناسب بتوان آنرا در محدوده 27 تا 37 درجه سانتیگراد نگهداشت .
ـ در صورت نصب اتوکلاوهای گازی نظیر اتیلن اکساید، باید سیستم تهویه جداگانه برای این اتوکلاوها در نظر گرفته شود تا از سیستم تهویه مرکزی مستقل باشد.
ـ مکانهای شستشو و سینک های اختصاص یافته بدین امر بایستی یکسره باشند.
دستورالعمل های مربوط به واحد CSSD
1- تست ها ی اتوکلاو طبق دستورالعمل داخل بسته ها گذاشته شده و پشت نوار تست تاریخ – شیفت- شماره اتوکلاو نوشته شود.
2- بسته ها نباید بیشتر از 6 کیلوگرم باشد و همچنین اندازه (عرض پکها) حداکثر 45 سانتی متر باشد.
3- پک ها و بسته های عمل جراحی باید به صورت عمودی (ایستاده) در اتوکلاو قرار داده شود . (به حالت خوابیده نبایستی باشد)
4- پک ها باید محکم بسته شود و در حالتی گذاشته شود که بین آنها فضا جهت عبور بخار باشد و اتوکلاو خیلی نباید پر شود.
5- اطراف پارچه ها ی بسته بندی وسائل باید دوخته شده و سالم باشد.
6- پس از در آوردن پکها از اتوکلاو باید کاملا خشک شده باشند. همچنین نباید با دست مرطوب پکها جابه جا شوند.
7- درصورتی که تست های اتوکلاو پس از استریلیزاسیون تغییر رنگ نداده باشند بایستی از استفاده از آن بسته خودداری نموده و فورا با ثبت شماره اتوکلاو و تاریخ و نوع بسته (پگ) به مسئول اتاق عمل و مسئول کنترل عفونت اطلاع داده شود.
8- هنگام تحویل ست ها و بسته های عمل، کلیه وسائل آن بایستی چک وکنترل شده و در صورت مشاهده آثار کثیفی بر روی آنها پرسنل C.S.R بایستی آنها را تمیز نمایند.
9- کلیه وسائل داخل ست ها و بسته های عمل که از بیرون آورده می شوند بایستی توسط پرسنل C.S.R چک و کنترل و بسته بندی گردد.
10- دیش ها و پک های عمل توسط افراد غیر مسئول به هیچ وجه نبابستی بسته شود.
11- از ورود افراد متفرقه به محل استریلیزاسیون بایستی خودداری گردد.
12- پرسنل واحد C.S.R هنگام خروج از واحد بایستی کفش و لباس خود را تعویض نمایند.
13- هنگام کار از ماسک و دستکش استفاده گردد.
دستورالعمل رعایت نکات ایمنی در واحد CSR مرکزی:
پرسنل بخش CSR باید واکسیناسیون علیه هپاتیت B را انجام دهند و سه ماه بعد از آخرین تزریق، تیتر آنتی بادی را انجام دهند.
*افراد شاغل در CSR بایستی الزامات مربوط به هر یک از قسمتها را به ترتیب زیر رعایت نمایند:
1- واشینگ: در هنگام واشینگ استفاده از عینک محافظ ، گان ، روپوش پلاستکی ، دستکش لاتکس و کلاه ، ماسک و روکفشی الزامی می باشد. در صورتی که هنگام شستشوی وسایل ، ترشحاتی به چشم افراد پاشیده شود استفاده از eye bas و آب معمولی کافی می باشد.
2- پکینگ: در این واحد استفاده از کلاه ، ماسک و روکفشی الزامی می باشد.
3- استریل: در این واحد نیز استفاده از کلاه ، گان ، ماسک و روکفشی الزامی می باشد.
* در صورتیکه پرسنل در دست زخم یا ترشح پوستی داشته باشند بایستی از دستکش استفاده نمایند و در صورت سوراخ شدن و یا خیس شدن آن دستکش را تعویض نمایند.
* لباسهای پرسنل هفته ای دو مرتبه جهت شستشو به لنژری فرستاده شود.
* پرسنل حتماً قبل از کار در هر واحد، دستها را با مایع صابون شستشو دهند و پس از پایان کار نیز اسکراب مجدد انجام گیرد.
دستورالعمل شستشوی سطوح ، زمین ، دیوار در CSR :
در CSR باید، کف زمین به جهت تردد زیاد ، روزانه در یک نوبت با آب و پودرهای دترجنت معمولی شستشو می شود و در پایان روز با محلول آب ژاول 1/0 درصد یا دکونکس 50 آ اف شستشو گردد.
سطوح و سینگها و روی دستگاه ها روزانه گردگیری و سطوح با دکونکس 50 آ اف ضدعفونی شوند.
یک روز در هفته دیوارهای قسمت استریل و یک روز در هفته دیوارهای قسمت غیر استریل با آب ژاول 01/0 % یا دکونکس 50 آ اف شستشو گردد.
دستورالعمل کار با دستگاههای اتوکلاو در CSR مرکزی:
دستگاه اتوکلاو طبق تعریف استاندارد در زمان 5 دقیقه و حرارت 134 درجه سانتیگراد (یا زمان 15 دقیقه و حرارت 121 درجه سانتیگراد) شامل سه مرحله (پرِ واکیوم، استریل، واکیوم) عمل می کند و در مدت زمان کل 25 دقیقه یک مرحله استریلتی را انجام می دهد.
پرینت دستگاه : زمان ، فشار و دما را در هر سیکل نمایش می دهد.
مرحله چیدمان وسائل در سبدهای اتوکلاو حائز اهمیت می باشد زیرا باید جریان هوا و بخار هنگام استریلیزاسیون و وکیوم به نحو مطلوب صورت گیرد.
وسائل به فاصله های 5 سانتیمتر در طبقات مختلف از بزرگ و کوچک گذاشته شود.
لوازمی که با کاغذهای vepac بسته بندی شده باشند بایستی قسمتهای کاغذی آنها پشت به هم قرار داده شود.
داخل دستگاه اتوکلاو هر هفته یک مرتبه توسط تستهای بیولوژیکی و شیمیایی تست شده و جواب تست توسط سرپرستار بخش بایگانی می شود.
پرینت هر سیکل نیز به عنوان یک تست و تعریف شاهد از دستگاه بایگانی می شود.
اتمام یک سیکل استریلیتی استاندارد شامل : تغییر رنگ اندیکاتور شیمیایی کلاس D ، کلاس A کاغذهای vepac ، تعریف پرینت دستگاه و خشک بودن وسایل می باشد.
دستورالعمل انتقال وسایل بین بخشها، اتاق عمل و CSR مرکزی :
تحویل گرفتن وسایل:
1- هنگام تحویل بایستی وسائل تمیز ، خشک ، سالم و بدون جرم باشد.
2- وسائل بدون هر گونه ترک خوردگی ، پوسیدگی و شکستگی باشد.
3- پرسنل از دستکش یکبار مصرف و یا لاتکس استفاده نمایید.
4- پرسنل هنگام تحویل وسائل تیز و برنده مراقب باشند دستشان دچار آسیب و خراش پوستی نشود.
تحویل دادن وسایل:
1-پس از حصول اطمینان از اتمام کار با دستگاه اتو کلاو با توجه به تغییر رنگ اندیکاتورها و خشک بودن وسائل در سمت استریل از دستگاه خارج می شود.
2-وسائل به طور مجزا در قفسه های مربوط چیده می شود: لوازم اتاق عمل به آنجا فرستاده شده و لوازم مربوط به بخشها نیز پس از مراجعه پرسنل آنان تحویل داده می شود.
3-در نگهداری و تحویل وسائل بایستی مراقب بود بسته بندی های و پگ ها پاره ، باز و سوراخ نباشد و در صورت مشاهده این موارد وسائل مجدداً جهت استریلیزاسیون ارجاع می شود.
دستورالعمل شستشو و واشینگ وسایل جراح در اتاق عمل:
1- وسایل جراحی (در داخل اتاقهای عمل) : درون ظروف استیل بزرگ که حاوی دکونکس 53 پلاس گذاشته شده و پس از 20 دقیقه جهت شستشو و آبکشی به قسمت واشینگ منتقل می گردد.
2- وسایلی که توسط پرسنل بیهوشی شستشو می شوند مانند گاید ، لوله تراشه ، فیلترهای دستگاه بیهوشی و … که ترجیحاً باید یکبار مصرف باشند ولی در صورت استفاده مجدد طبق دستورالعمل دکونکس 53 پلاس ضد عفونی می شود.
تمامی وسایل پس از ضد عفونی اولیه با دکونکس، با آب ساده آبکشی شده و با پارچه های عاری از پرز خشک و جهت پکینگ آماده می شوند.
در مورد وسایل عفونی نیز مراتب بالا با دقت بیشتر انجام می گیرد.
دستورالعمل پکینگ در اتاق عمل:
1-وسایل جراحی : پس از شستشو و خشک کردن در پارچه های بزرگ (شان) گذاشته شده و در داخل آن اندیکاتورهای شیمیایی کلاس D قرار داده و بسته بندی می شود و چسب اتوکلاو که شامل اندیکاتور کلاس A می باشد روی آن چسبانیده می شود.
2-گازها باند طبی و … به طور معمول داخل کاغذ گراف بسته بندی و از تست اتوکلاو کلاس A به عنوان نشانگر روی آنها چسبانیده می شود.
3-وسایل کوچک از قبیل پنس ، و …. که بطور مداوم مصرف دارند ، پس از بسته بندی با « pack paper » داخل اتوکلاو اتاق عمل گذاشته شده و در هر سیکل کار اتوکلاو یک اندیکاتور شیمیایی کلاس D گذاشته می شود تا صحت عملکرد استریلیتی در هر سیکل کنترل گردد.
انواع استریلیزاسیون:
الف) استریلیزاسیون گرمای خشک (Dry heat):
مراحل استریلیزاسیون در روش گرمای خشک
1) تمیز کردن، شستشو و خشک کردن تمام ابزارهایی که قرار است استریل گردند.
2) لفاف بندی ابزار ها توسط فویل، کتان های دولایه، پارچه های سبک بافت نسوز.
3) قراردادن در قفسه هایی بدون بسته بندی.
4) قراردادن ابزارها در ظروف فلزی درب دار.
نکته: بدلیل اینکه استریل در این روش بصورت اعمال گرمای زیاد به ابزار است، نیازی به باز کردن ابزار مثل قیچی نیست و ابزارهای بسته بندی شده در ظروف درب دار هم نیاز به باز کردن درب ندارند.
5) ابزارها در محفظه دستگاه قرار داده شده و دستگاه روشن می گردد. دستگاه بایستی دارای دماسنج یا نشانگر دما باشد که اطمینان داشته باشیم دمای مورد نظر حاصل شده است.
از لیست زیر برای تعیین زمان و دمای لازم برای استریلیزاسیون ابزارها استفاده کنید. (ساعت مشخص شده مدت زمانی است که دستگاه پس از رسیدن به دمای مورد نظر بایستی صرف کند.)
6) پس از شروع عملیات به هیچ عنوان درب دستگاه را باز و بسته و یا ابزاری را کم و زیاد نکنید. به یاد داشته باشید زمان کلی استریل بدلیل صرف زمان برای گرم شدن و پس از استریل برای سرد شدن ابزارها ومحفظه از زمان درج شده درجدول بیشتر است .
نکته: ابزارهای تیز و برنده و نیز سوزن ها بدلیل گرمای زیاد کند میشوند و این ابزار ها نباید در دمای بالاتر از 160 درجه استریل شوند.
7) صبر کنید تمامی ابزارها خنک شوند سپس توسط گیره های استریل آنها را از محفظه خارج کرده و در محل های استریل نگهداری کنید.
8) ابزارهای استریل را به درستی نگهداری کنید. محل نگهداری ابزار ها از خود استریل کننده مهم تر است!.
اگر شما از دستگاه فور استفاده می کنید نگهداری دستگاه هم قسمتی از فرایند لذا حتماً موارد زیر را رعایت کنید:
همیشه داخل دستگاه را تمیز نگهدارید.
از ابزارهای اندازه گیری دما ( بجز دماسنج دستگاه) استفاده کنید. (هر هفته یکبار)
از نشانگر های شیمیایی (اندیکاتور) جهت اطمینان از صحت عمل دستگاه استفاده کنید.
ب) استریلیزاسیون بخار (Steam heat):
این روش قدیمی ترین و کم هزینه ترین روش استریلیزاسیون برای اشیائئ که به رطوبت و گرما حساس نیستند میباشد. در این روش تخریب میکروارگانیسم ها توسط گرما و بخار آب در حضور فشار بالا انجام میگردد. حضور بخار باعث تسریع روند استریل شده و نسبت به گرمای خشک دمای کمتری می طلبد.
فوائد استریلیزاسیون بخار :
سیکل کوتاه استریل
غیر سمی بودن روش
غیر آلایندگی
ایمن بودن روش برای محیط زیست
مقرون به صرفه بودن
مناسب برای ابزارهای مقاوم در برابر بخار و گرما
ویژگی های الزامی اتو کلاوهای بخار:
محفظه (چمبر) آن باید از جنس استیل از نوع (Aisi 316L) باشد.
قسمت خارجی اتو کلاو بایستی از نوع استیل (Aisi 304) باشد.
تمامی جوشهای داخل چمبر بایستی صاف و صیقل کاری شده و از صحت آن توسط اشعه X اطمینان حاصل شود.
جوشکاری لوله ها بشکل حلقوی انجام گرفته باشد.
شکل چمبر بایستی طوری طراحی شده باشد که بخار در داخل آن به طور یکنواخت توزیع شود.
از شیرهای بهداشتی استفاده شود.
به نشانگرهای فشار مجهز باشد.
برای عایق بندی از سرامیک که روی آن از ورقه های استیل (430) استفاده شده است، بکار رود.
بطور کلی 3 روش استریل در حالت بخار وجود دارد که به شرح زیر است:
Pre-Vacuum
Gravity
Flash
که بطور خلاصه به عملکرد آنها اشاره می شود:
Pre-vacuum or Vacuum-assisted (اتوکلاوهای پیش خلاء یا کمک خلاء):
در این نوع استریلیزاسیون عمل ایجاد خلاء قبل از حضور بخار رخ می دهد که به این روش پیش خلاء و به اتوکلاو های آن اتوکلاو پیش خلاء گویند. این روش دارای شرایط زیر است:
هوا توسط پمپ خلاء تخلیه شده و بخار به سرعت داخل چمبر تزریق می شود.
مدت زمان استریلیزاسیون برای اشیاء بسته بندی شده 4 دقیقه در 132 درجه و یا 3 دقیقه در دمای 135 درجه است.
زمان خشک کردن حدود 3 الی 20 دقیقه (بسته به نوع دستگاه اتوکلاو) می باشد.
Gravity Displacement جابجایی ثقلی:
در این روش که به روش Gravity یا ثقلی مشهور است، بخار در محفظه ای که بسته ها قراردارند وارد شده و با هوای داخل جایگزین شده و عمل استریل را انجام میدهد. در این روش غلظت بخار است که عمل استریل را انجام میدهد. زمان استریل برای اشیاء بسته بندی شده در دمای 121 درجه و 15 الی 25 دقیقه است.
نکته: در این نوع اتوکلاوها غالباً دمای بخار به جهت مکانیسم عملکرد دستگاه از 127 درجه بالاتر نمی رود.
Flash روش سریع استریلیزاسیون (حالت خاص):
همانطور که میدانید در روش استریلیزاسیون بخار فرآینــد استریــــــل در حالت pre-vacuum چهار دقیقه میباشد. لیکن مدت زمان صرف شده برای ایجاد خلاء ، تخلیه بخار، کاهش فشار و نیز افزایش دمای چمبر مدت زمان زیادی صرف میکند. در روش Flash که به روش اطاق عمل نیز موسوم است دستگاه اتوکلاو کوچکی است که عمل استریل تجهیزات کوچک و بدون بسته بندی را انجام می دهد.
ج) اتیلن اکساید (C2H4O) (EO) (ETO):
ترکیب شیمیایی اتیلن اکساید، یکی از مهمترین مواد شیمیایی مورد مصرف صنایع است که در تولید اتیلن گلایکول و سایر مواد شیمیایی بکار می رود و نیز به عنوان یک استریلیزر فوق العاده قوی در تولید مواد غذایی و مراکز استریل کننده بکار می رود. این ماده در حالت طبیعی بصورت گاز، بی رنگ و قابل اشتعال بوده و در دمای پایین به شکل مایع با بوی مطبوع میباشد. در دمای −111٫3 °C ذوب شده و در دمای 10٫7 °C به گاز تبدیل می گردد. وزن مولکولی آن 44٫05256 گرم بر مول می باشد.
مزایای اتیلن اکساید:
قابلیت نفوذ بسیار بالایی دارد بطوریکه اجسام متخلخل و لومن ها را به راحتی استریل می کند.
برای ابزارهایی که نسبت به گرما و رطوبت حساس هستند مناسب است.
هیچگونه تغییراتی در اجسام مورد استریل اعمال نمی کند(مثل زنگ زدگی)
معایب اتیلن اکساید:
آلرژی زا
بدون بو در غلظت کمتر از 700 PPM *. یعنی درصورت نشت محیطی، توسط انسان قابل تشخیص نیست
سیکل هوا دهی طولانی نیاز دارد
برخی ابزارها قابل هوادهی نیستند
قبل از استریل بایستی ابزارها کاملاً خشک شده باشند
مواد سمی باقی میمانند
قابل اشتعال و انفجار
سرطان زا
مخرب لایه ازن
مخرب ژنتیکی انسان
مشکل دفع اتیلن اکساید باقی مانده در محفظه اتوکلاو
ویژگیهای اتیلن اکساید:
زمان کم سیکل استریل مستلزم فشار بالا در محفظه استریل است.
دمای کارکرد آن در حدود 60 – 44 درجه است.
نیاز به 450mg/litre گاز اتیلن اکساید دارد.
انواع گاز اتیلن اکساید مورد استفاده در استریلیزرها:
88% فرئون + 12% اتیلن اکساید بصورت کپسول
90% HCFC + 10% اتیلن اکساید بصورت کپسول
90% CO2 + 10% اتیلن اکساید بصورت کپسول
100% اتیلن اکساید بصورت کارتریج
قوانین بین المللی استفاده از EO:
درسال 1977 انستیتو بین المللی سلامت و ایمنی کار NIOSH گاز EO را یک عامل سرطان زا اعلام و استفاده از آن را ممنوع اعلام کرد.
در سال 1978 آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) بدلیل Mutagen بودن آن استفاده از آن را محدود نمود. (Mutagen یعنی تغییر دهنده ساختار DNA یک موجود زنده).
درسال 1987- 45 کشور قرارداد مونترال را در مورد محدودیت استفاده از آن امضاء نمودند.
در سال 1998 ضرورت کاهش 50% گاز CFC مورد استفاده اجباری شد. (گاز CFC به عنوان ماده ضد اشتعال در استریلیزرهای اتیلن اکساید به کار می رود در عین حال برای لایه ازن فوق العاده مخرب است).
در سال 2000 مدیریت سلامت و ایمنی کار ایالات متحده امریکا دستورالعمل محدودیت استفاده از EO را با رعایت شرایط زیر منتشر کرد:
مانیتورینگ مراحل استریل
استفاده از لباسهای محافظ
برنامه های اورژانسی
آزمایشات دوره ای بالینی کارکنان
نگهداری اطلاعات استریل
تدوین طرح و دستورالعمل بحران
استفاده از نشانگرهای حساس به EO که توسط گیره به یقه کارکنان آویزان گردد.
استفاده از سنسورهای حساس به EO در اماکن استفاده EO
تخلیه EO مصرف شده توسط دستگاههای سوزاننده EO به CO2 و بخار آب تبدیل شود.
د) فرمالدئید Formaldehyde:
فرمول شیمیایی آن H2CO و ساده ترین آلدئید با یک کربنیل است. برای نخستین بار توسط شیمیدان روسی الکساندر بالکروف (1828-1886) تهیه شد. این گاز بی رنگ، سمی، قابل حل در آب، آلرژی زا و منشاء برخی سرطانها در انسان است. در واحد هایی نظیر مراکز کالبد شکافی، پاتولوژی و روماتولوژی استفاده میشود.
خصوصیات فرمالدئید:
فرمالدئید با 70% ایزوپروپیل الکل میکروارگانسیم ها را به روش انعقاد پروتئین سلولی (DNA)نابود می کند.
قابل استفاده در دمای محیط است .
غیر قابل اشتعال و انفجار است.
روش جدیدتری نسبت به EO با مکانیسم ترکیب بخارو FO است.
نیاز به هوادهی ندارد و صرفه جویی زمانی به دنبال خواهد داشت.
ویژگیهایی دستگاههای استریل کننده FO:
بسته به نوع استریلیزر قابل ترکیب با بخار آب بوده و سایز چمبرهای آنها از 50 تا 400 لیتر است. بطور متوسط از نوع 180 لیتری استفاده می شود.
تعداد سیکل آن 1 الی 2 سیکل در روز است.
زمان استریل بسته به حجم و نوع دستگاه 3 الی 6 ساعت است.
دمای استریل 50 الی 65 درجه است.
محل نگهداری: دستگاه CSR یا CSSD.
اشیاء قابل استریل : شیشه ها، لوله ها، اشیاء پلاستیکی، ابزارهای تنفسی و کاغذهای سلولزی است.
مزایای فرمالدئید:
ابزارهای حساس به گرما و بخار آب را به راحتی استریل می کند.
فرمالدئید مصرفی آن بصورت بطری و کارتریج عرضه می شود.
معایب:
حضور 0٫75 PPM بیش از 8 ساعت در محیط خطرناک است.
باعث سوختگی مخاط تنفسی و پوست می گردد.
عامل سرطانزایی است.
جهت مانیتورینگ محیط نیاز به ابزارهای گران قیمت است.
سیستم تهویه مناسب نیاز دارد.
ه) اشعه گاما:
موارد استفاده:
بدلیل طول موج بسیار کوتاه اشعه گاما، یک برخورد ساده فوتون صدمه قابل توجهی به موجودات زنده وارد می کند. این خصیصه به معنی آن است که اشعه گاما معمولاً برای از بین بردن میکروارگانیسم های زنده بکار میرود. و پرتو افکنی نامیده میشود.
تاثیرات سلامتی:
اشعه گاما یکی از خطرناکترین اشعه هایی است که توسط انفجار هسته ای تولید میشود. پوست توانایی جلوگیری از ورود اشعه گاما را بدلیل قدرت بسیاربالای آن نداشته و تاثیرات مخربی به DNA وارد میکند. DNA تحریک شده منجر به تاثیرات ژنتیکی در انسان میشود.
و) پلاسما:
4th State of Matter – 99% of universe all matter in the exists in the Plasma State
روش استریلیزاسیون پلاسما که یک روش استریل در درجه حرارت و رطوبت پایین است، به عنوان مناسب‌ترین جایگزین روش اتیلن اکساید مطرح بوده و به اندازه‌ای سریع است که می‌تواند راندمان استفاده از این ابزارهای گران قیمت را افزایش دهد. در این روش نیازی به داشتن ست‌های گران قیمت متعدد نیست و سیکل زمانی برگشت وسایل به اتاق عمل کاهش می‌یابد.
همچنین پراکسید هیدروژن که ماده اولیه در این روش است، سمی نیست و پسماندهای دستگاه نیز سمی نبوده و در انتهای کار تنها آب و اکسیژن تولید میشود. به همین دلیل در این تکنولوژی نیازی بهAeration نیست و در نتیجه زمان استریلیزاسیون به حداکثر، 90 دقیقه کاهش یافته و عمر ست‌ها نیز افزایش می‌یابد.
استریل پلاسما به عنوان یک روش استریلیزاسیون در درجه حرارت و رطوبت پایین و با حداکثر دمای 35 درجه سانتیگراد در تمام دنیا تأیید و مورد استفاده واقع شده است.
روش کار به این ترتیب است که ست‌های بسته بندی شده درون دستگاه اتوکلاو پلاسما قرار می‌گیرند و پمپ وکیوم شروع به کار کرده و هوا را از سیستم خارج میکند. در تکنولوژی‌های جدید با وجود پمپ‌های وکیوم بسیار قوی روغنی درکنار پمپ‌های وکیوم آبی، حتی در صورت نمناک (نه کاملا خیس) بودن ست‌ها، سیکل ادامه می‌یابد و مولکول‌های آب از هم می‌پاشند.
پس از رسیدن به مرحله‌ای نزدیک به خلأ کامل و خروج تمام گازهای موجود در محفظه (هرچه وکیوم قوی‌تر باشد، این خروج کامل تر خواهد بود)، پراکسیدهیدروژن به داخل محفظه تزریق میشود و در محیط خلأ، بخار شده و به تمام قسمتهای محفظه نفوذ میکند. در این حالت پراکسید هیدروژن خاصیت کشندگی میکرو ارگانیسم‌ها را دارد، ولی هنوز مرحله پلاسما آغاز نشده است.
مرحله قرار گیری وسایل در معرض پراکسید هیدروژن حدود 5 دقیقه به طول می‌انجامد. این مرحله اهمیت فراوانی برای بهتر اجرا شدن مراحل بعد دارد.
در مرحله بعد در دمای زیر 45 درجه سانتی گراد، یک میدان رادیوفرکانسی در محیط محفظه ایجاد میشود، که پراکسیدهیدروژن را وارد مرحله پلاسمای گازی میکند. به این صورت که مولکول پراکسید هیدروژن را می‌شکند و به رادیکالهای آزاد غیر سمی تبدیل میکند.
به طور خلاصه تحت تاثیر این میدان، آخرین الکترون مداری مولکول پراکسید هیدروژن کنده شده و با شتاب به سمت ست‌ها پرتاب میشود و سبب بمباران الکترونی ست‌ها در داخل محفظه میشود. این بخش، اصلی‌ترین قسمت استریلیزاسیون است.
در طی این فعل و انفعالات، موج ماورای بنفش ایجاد میشود. همچنین تعدادی اتم و مولکول با انرژی جنبشی تحریک شده توسط این میدان تولید میشود. در انتها تنها مواد باقیمانده، آب و اکسیژن است.
البته این بمباران الکترونی و میدان رادیوفرکانسی هیچ مانعی برای استریل کردن پیس میکرهای قلبی یا وسایل الکترونی ایجاد نمی‌کند و این وسایل به راحتی و بدون محدودیت داخل این سیستم استریل میشوند.
درجه حرارت داخل سیستم نهایتا به 35 درجه سانتیگراد می‌رسد، که تمامی ابزارها و وسایل پزشکی این حرارت را به راحتی تحمل می‌کنند.
پروسه بالا بسته به قطر وسایل و نوع سیکل انتخابی تکرار میشود و در نهایت پمپ وکیوم همه مواد را وکیوم کرده و بعد از آن فشار محفظه به فشار محیط رسیده و به مجرد باز شدن درب‌ها ست‌ها قابل استفاده هستند.
برای نصب سیستم نیازی به اتاقی مجزا نیست و بهترین محل نصب در بخش استریلیزاسیون مرکزی کنار اتوکلاوهای بخار است، تا جنبه استریلیتی وسایل تسهیل شود و پرسنل نیز با راندمان بیشتر و تعداد کمتر مورد استفاده قرار گیرند.
اندازه فشار داخل سیستم پلاسما نیز اهمیت بسیار زیادی در کیفیت پلاسمای ایجاد شده دارد. در مطالعات متعدد بهترین رنج فشار داخل سیستم بین 0٫05 تا 2 میلی بار ذکر شده که البته تولید چنین فشاری نیاز به پمپ‌های وکیوم بسیار قوی و البته گران قیمت دارد.
مسأله دیگر آب اکسیژنه باقیمانده در محفظه است، که به پلاسما تبدیل نشده و در برخی موارد ایجاد سوختگی‌های سطحی روی پوست پرسنل کرده است. البته در سیستم‌های جدید با ایجاد وکیوم متناوب که اصطلاحا WASHING نام دارد، کل آب اکسیژنه باقیمانده از سیستم حذف میشود.
این روش در مطالعات متعدد قابلیت نابود سازی تمام ویروسهای انسانی ازجمله :
human immunodeficiency virus (HIV) ، hepatitis A virus (HAV) ، respiratory syncytial virus (RSV) ، vaccinia ،herpes simplex virus (HSV) ، پریون (عامل جنون گاوی) و همچنین تمام ارگانیسم‌های باکتریال را دارد.
همچنین روش استریل پلاسما کاربردهای فراوانی در زمینه صنایع غذایی و دارویی در جهان دارد و به غیر از موارد پزشکی که با پراکسید اکسیژن، پلاسما تولید میشود، توسط گازهای مختلفی قابل انجام است.
این پلاسما می‌تواند توسط گازهایی مانند آرگون، نیتروژن، اکسیژن، گازهای مشتق از فلور و هیدروژن نیز تولید شود.
انتخاب نام پلاسما برای این روش به این دلیل است که شامل فرم چهارم ماده یا به عبارتی حالتی بین ماده و انرژی است. بدین معنی که از پنجره روی دستگاه، در داخل سیستم یک بخار صورتی رنگ دیده میشود، ولی به مجرد خاموش شدن دستگاه همه چیز محو شده و دیگر بخار صورتی رنگ وجود ندارد.